Op donderdag 19 mei 2016 is het wetsvoorstel ‘Bescherming Erfgenamen tegen Schulden’ aangenomen door de Tweede Kamer. Dit wetsvoorstel regelt dat erfgenamen een erfenis alleen zuiver aanvaarden, wanneer zij goederen uit de nalatenschap verkopen of bewaren. Ook staat in dit wetsvoorstel dat er een uitzonderingclausule geldt voor gevallen waarin een erfgenaam na een zuivere aanvaarding wordt geconfronteerd met een onverwachte schuld uit een nalatenschap. Wat betekent dat nu voor de praktijk?
Mogelijkheden erfgenaam
Op dit moment heeft een erfgenaam drie mogelijkheden: de nalatenschap verwerpen, deze zuiver aanvaarden of aanvaarden onder het voorrecht van een boedelbeschrijving. Dit laatste wordt met een dure term ook wel beneficiair aanvaarden genoemd. Er is een belangrijke verschil tussen zuiver aanvaarden en beneficiair aanvaarden. De gevolgen van de keuze hiertussen kunnen voor een erfgenaam heel groot zijn. Bij zuivere aanvaarding accepteert de erfgenaam de nalatenschap zonder enig voorbehoud. Dat betekent ook dat als de schulden van de nalatenschap groter blijken dan de tegoeden in de nalatenschap (oftewel er is een negatieve nalatenschap), de schuldeisers zich voor het tekort op het eigen vermogen de erfgenaam kunnen verhalen. Kortom, de erfgenaam wordt er niet beter van, maar lijdt (een groot) verlies. Bij beneficiaire aanvaarding is een erfgenaam daarentegen alleen met het geërfd vermogen aansprakelijk voor eventuele schulden uit de nalatenschap.
In de praktijk blijkt dat erfgenamen al snel een nalatenschap zuiver aanvaarden zonder dat zij zich hiervan bewust zijn. Het zuiver aanvaarden kan namelijk ook besloten liggen in een “onbewuste” handeling, zoals het meenemen of verkopen van inboedelgoederen of het erkennen van een schuld. Een eenmaal gemaakte keuze is onherroepelijk en kan dus niet worden hersteld door op een later moment een andere (uitdrukkelijke) keuze te maken. Bijvoorbeeld, als een erfgenaam besluit om de spullen in de woning van de overledene door de kringloopwinkel te laten ophalen of door een schuld van de overledene af te lossen, dan heeft die erfgenaam door die handeling zuiver aanvaard. Ook al zou hij later een verklaring van beneficiaire aanvaarding afleggen, dan baat hem dat niet meer. Die verklaring heeft immers geen waarde meer, want er was reeds zuiver aanvaard. U kunt zich voorstellen dat dit stof voor discussie oplevert en tot veel gerechtelijke procedures leidt. Ook in mijn praktijk als erfrechtadvocaat in Etten-Leur, is dit regelmatig onderwerp van geschil.
Het wetsvoorstel
Met het wetsvoorstel dat nu door de Tweede Kamer is aanvaard, wordt beoogd om de regeling die geldt voor zuivere aanvaarding te verduidelijken. Zo zal er straks pas sprake zijn van zuivere aanvaarding als een erfgenaam goederen van de nalatenschap verkoopt of op andere wijze onttrekt aan verhaal van eventuele schuldeisers, tenzij deze erfgenaam daarvóór al beneficiair zou hebben aanvaard.
Verder zal er ook een uitzonderingsclausule komen te gelden voor gevallen waarin een erfgenaam na zuivere aanvaarding wordt geconfronteerd met een onverwachte schuld. Hierbij kan worden gedacht aan de situatie dat pas na het overlijden duidelijk wordt dat een de overledene schadeplichtig was als gevolg van een bepaalde handeling. Om te voorkomen dat een erfgenaam in dat geval toch met zijn eigen vermogen moet instaan voor een dergelijke schuld, kan deze de kantonrechter verzoeken om bescherming van zijn privé vermogen.
Geen standaard beneficiaire aanvaarding
In de afgelopen jaren gingen er veel stemmen op om het erfrecht zodanig te veranderen dat het beneficiair aanvaarden de standaard zou worden. Daarvan is in dit wetsvoorstel afgezien. Dat heeft met de praktische consequenties van beneficiair aanvaarden te maken (en laat ik hier verder onbesproken).
Inwerkingtreding
Het ligt in de bedoeling om de nieuwe regeling per 1 januari 2017 in te laten gaan. Het wetsvoorstel moet natuurlijk nog wel door de Eerste Kamer worden goedgekeurd. Naar verwachting vindt dat op korte termijn plaats. We houden u op de hoogte!
Fotocredits: Fotolia / Leszek Maziarz
Inzichtelijk stuk over de geldende regeling en de eventuele herziening daarvan vanaf begin volgend jaar. Als (al dan niet aangewezen) erfgename ben je je vaak onbewust van de talloze zaken waar je mee te maken krijgt na een overlijden. Soms kan alleen een advocaat erfrecht je hiermee naar behoren bijstaan. Maar dan moet je van tevoren wel enigzins een idee hebben wat er zoal speelt.