In Nederland konden overtredingen lange tijd bestuursrechtelijk worden gedoogd. De afgelopen jaren heeft onze hoogste bestuursrechter de mogelijkheden om te gedogen aanzienlijk beperkt, maar af en toe blijkt uit een uitspraak dat er toch meer mogelijk is dan veelal wordt gedacht.
Afzien van handhaving alleen bij bijzondere omstandigheden
Afzien van handhaving mag volgens vaste rechtspraak alleen als er bijzondere omstandigheden zijn. Als voorbeeld van bijzondere omstandigheden wordt daarbij standaard “concreet zicht op legalisering” genoemd. Verder kan handhaving zodanig onevenredig zijn dat daarvan moet worden afgezien. Een zodanige onevenredigheid wordt in de rechtspraak vrijwel uitsluitend aangenomen als het gaat om overtredingen van geringe aard en ernst. Bijvoorbeeld een schutting die twee centimeter te hoog is, of een vrachtwagen die zeer incidenteel te vroeg lost. Soms laat de hoogste bestuursrechter echter zien dat ook in andere gevallen mag worden gedoogd.
Geen concreet zicht legalisering? Toch gedogen!
In een uitspraak van 2013 over een
kartbaan in Strijen stond vast dat een deel van de kartbaan in strijd was met het bestemmingsplan en geen concreet zicht op legalisering bestond. Er was immers nog geen ontwerpbestemmingsplan om dit gedeelte te legaliseren. Desalniettemin oordeelde de Raad van State dat handhaving onevenredig zou zijn, omdat eerst onderzoek moest worden gedaan naar verplaatsing van de kartbaan en het uitblijven van handhaving geen onomkeerbare gevolgen heeft voor het natuurgebied.
Geen geringe aard en ernst? Toch gedogen!
Een
recente uitspraak van 29 oktober 2014 biedt eveneens een aardig voorbeeld. Een woning in Bergen op Zoom was – in afwijking van de bouwvergunning en vrijstelling – gemiddeld vijftien centimeter te dicht bij de buren geplaatst. De rechter oordeelt dat dit niet meer kan worden bestempeld als een overtreding van geringe aard en ernst. Toch mocht het college van B&W afzien van handhaving. Handhaving zou namelijk betekenen dat de gehele woning zou moeten worden afgebroken of dat de gehele zijmuur met vijftien centimeter zou moeten worden verplaatst. Daar staat tegenover dat de klagende buurman niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij nu meer schade lijdt dan wanneer de muur vijftien centimeter opschuift. De woning mag dus in afwijking van de vergunning blijven staan.
Speelruimte om te gedogen
Er zijn dus meer mogelijkheden om te gedogen, zo tonen bovengenoemde uitspraken aan. Bij het bovenstaande moet wel in het achterhoofd worden gehouden dat handhaving het uitgangspunt is. Als er sprake is van een overtreding en het college van B&W dreigt met handhaving, dan zal met name moeten worden gekeken of legalisering mogelijk is. Vraagt een derde handhaving en de gemeente is bereid om mee te werken aan gedogen, dan is er iets meer speelruimte, maar aan de weigering om handhavend op te treden zal wel een gedegen motivering ten grondslag moeten liggen.
