Smartengeld in de lift?
24 nov 2015 Letselschaderecht Jolanda Broeders
N.b. Dit artikel is meer dan een jaar geleden voor het laatst gewijzigd. De informatie kan verouderd zijn.
De hoogte van smartengeldvergoedingen houdt de gemoederen regelmatig bezig, ook op deze site (zie de blogs van Ine Dilven van 24 september 2013 en 10 april 2014). Ook ik heb al over de hoogte van smartengeldvergoedingen geblogd (zie mijn blog van 30 april 2014). Een smartengeldvergoeding dient als compensatie voor het leed dat iemand heeft ondergaan en in de toekomst zal ondergaan. In Nederland zijn we van mening (calvinistisch als we zijn) dat dat leed niet in geld is uit te drukken, en zijn smartengeldvergoedingen erg laag. In het buitenland worden er echter (zeker in vergelijking met Nederland) hoge smartengeldvergoedingen toegekend. Amerika spant de kroon; daar worden buitensporig hoge bedragen toegekend. Het meest extreme bedrag ooit is een bedrag van 150 miljard dollar (zo’n 115 miljard euro) waartoe in 2011 een twintiger werd veroordeeld die in zijn kindertijd een plaatsgenootje ernstig verbrandde. Ook in de ons omringende landen liggen de bedragen die voor smartengeld worden toegekend veel hoger dan in Nederland: in Duitsland is het hoogste bedrag dat de rechter uitkeerde aan smartengeld bijvoorbeeld vier maal zo hoog in vergelijking met Nederland.
Tot voor kort was het hoogst toegekende bedrag in Nederland (toegekend in 1991) een bedrag van fl. 300.000,00, nu zo’n € 136.000,00 (Hof Amsterdam 27 juni 1991, VR 1991, 142). Voor dat bedrag kon je toentertijd een pand aan de Keizersgracht in Amsterdam kopen. Voor het vorig jaar door het Hof Den Haag toegekende smartengeld (€ 150.000,00; ECLI:NL:GHDHA:2014:621) kun je op dit moment wellicht net een appartement in een buitenwijk van Amsterdam kopen. Dit voorbeeld geeft aan dat smartengeldvergoedingen in ruim 20 jaar tijd bijna niet omhoog zijn gegaan, eerder het tegenovergestelde. Dat zegt ook iets over de terughoudendheid van Nederlandse rechters bij het toekennen van smartengeldvergoedingen.
De afgelopen twee jaar zien we echter rechters die toch een ander signaal afgeven en hogere bedragen toewijzen. De rechtbank Midden-Nederland heeft in 2013 (ECLI:NL:RBMNE:2013:BZ0813) een comapatiënt € 100.000,-- toegewezen, met als motivering dat de rechtbank hierbij naar het buitenland heeft gekeken. In 2014 verhoogde het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden het toegekende smartengeld met 10% (Hof Arnhem-Leeuwarden 14 januari 2014, ECLI:NL:GHARL:2014:181). Wat bij de uitspraak vooral opviel, is dat Het Hof aangeeft dat de maatschappelijke discussie over de hoogte van smartengeld in die concrete zaak invloed heeft gehad.
Op 11 november 2015 heeft de strafkamer van de rechtbank Gelderland het tot nog toe hoogste smartengeld in Nederland ooit toegekend (ECLI:NL:RBGEL:2015:6968; ECLI:NL:RBGEL:2015:6970; ECLI:NL:RBGEL:2015:6969). In 2014 werd bij een woning in Velp een molotovcocktail naar binnen gegooid. Daarbij raakten een man en een vrouw levensgevaarlijk gewond. Het misdrijf heeft voor beiden een zeer grote impact gehad op hun leven. Zij hebben zeer ernstig en blijvend fysiek letsel opgelopen. De man is niet meer in staat om (bijvoorbeeld) te wandelen of hard te lopen, kan nooit meer zelfstandig wonen en is volledig en duurzaam arbeidsongeschikt. De vrouw kan haar handen niet meer goed gebruiken en slechts korte afstanden lopen, haar zicht en gehoor zijn achteruit gegaan en het is nog maar de vraag of zij ooit op de arbeidsmarkt kan terugkeren. Beiden hebben op een groot deel van hun armen en benen en andere lichaamsdelen ontsierende littekens en zullen iedere dag pijn en jeuk hebben. De vergoeding van pijn en lijden die de rechtbank aan de man toekent is € 200.000,-- voor de vrouw is dat € 150.000,--.
Deze smartengeldvergoedingen (toegekend door het Hof Den Haag en de rechtbank Gelderland) werden alle toegekend door strafrechters. Of daaruit afgeleid mag worden dat strafrechters meer “ballen” hebben dan civiele rechters, is wellicht een te boude bewering. Misschien heeft het er ook mee te maken dat strafrechters vaak smartengeld toekennen bij de meest gruwelijke misdrijven. Wat uit al deze uitspraken in ieder geval kan worden afgeleid is dat rechters de maatschappelijke discussie hebben opgepikt. Al met al is het door de rechtbank Gelderland toegekende bedrag een substantieel hoger bedrag dan het tot nog toe hoogste bedrag (€ 150.000,--, toegekend in 2014).
Veel letselschadezaken worden echter in minnelijk overleg met de verzekeraar geregeld. Uit recente berichten uit de media blijkt dat ook via minnelijk overleg beweging in de hoogte van de smartengeldbedragen lijkt te komen. Het UMC Utrecht betaalt een vrouw die zal sterven aan de gevolgen van een ernstige medische fout € 350.000,00. Voor zover bekend is dit het hoogste bedrag aan smartengeld dat ooit in Nederland is betaald in een letselschadezaak. Zou dit de ommekeer zijn? Zou hiermee een einde gekomen zijn aan de feitelijke verlaging van het smartengeldniveau?
Fotocredits: Fotolia
Ben ik deze bijna misgelopen zeg…. maar, alsnog, mijn recensie: wat een geweldig stuk; Wederom! Jolanda Broeders heeft zichzelf overtroffen. Ze is ver boven zichzelf uitgestegen. De voorgangers waren al literaire hoogstandjes, maar dit is toch wel het pareltje op de ring. De zwavel op het stokje. Het rietje in de colaflesje. Je wordt als het ware het verhaal ingezogen en laat je vervolgens niet meer gaan. De drang om zin voor zin door te akkeren, te analyseren, uit te dagen etc is niet te weerstaan! Dit is gewoon een gave en is dan ook maar voor weinigen weggelegd. Ik ben benieuwd in hoeveel talen dit stuk vertaald gaat worden en, wereldwijd, gepubliceerd gaat worden. Via mijn USA Office heb ik overigens al mogen vernemen dat de NY Times komende zaterdag de blog als headliner overneemt. Pulitzer gaat voor het eerst richting de lage landen. En terecht! Een aanrader en mijn vijf sterren meer dan waard.