Avondklok; een juist procesverloop

Vandaag dient het hoger beroep van het kort geding dat Viruswaarheid.nl aanhangig maakte tegen de Staat. Inzet van deze procedure is de buiten werkingstelling van de avondklok. Dit hoger beroep is het vervolg op de eerdere procedure die afgelopen dinsdag tot een kookpunt kwam. Met veel interesse heb ik toen de ontwikkelingen op de voet gevolgd. In dit blog wil ik niet zozeer stilstaan bij de vraag in hoeverre het vonnis van de Voorzieningenrechter inhoudelijk juist is geweest, maar inzoomen op het procesrechtelijke verloop.

Kort geding 

Dat de avondklok in eerste instantie ‘onderuit’ ging, heeft me verbaasd. Niet door de overwegingen van de rechter, maar omdat Viruswaarheid.nl opheffing van de avondklok verzocht in een kort geding procedure. 

Dit is een relatief snelle en verkorte procedure. Zo is in een kort geding geen ruimte voor uitgebreide bewijslevering. Er kunnen bijvoorbeeld geen getuigen worden gehoord.

In spoedeisende gevallen kan via het kort geding om tijdelijke maatregelen worden gevraagd. Indien de zaak daarom vraagt, kan op zeer korte termijn een procedure aanhangig worden gemaakt. Zelf ben ik recent betrokken geweest bij een procedure waarin op vrijdag mijn cliënten besloten tot het opstarten van een kort geding en partijen vier dagen later voor de rechter stonden. Als de zaak daarom vraagt, is dat mogelijk.

Het is een misvatting dat de maatregelen geen onomkeerbare gevolgen mogen hebben. Tegelijkertijd zijn die maatregelen er in beginsel alleen maar voor bedoeld om de bestaande toestand tussen partijen te behouden. 

De maatregelen zijn er niet voor bedoeld een definitieve uitspraak te geven over het geschil. In kort geding kan bijvoorbeeld geen verklaring voor recht worden gevraagd, noch kan de ontbinding of vernietiging van de overeenkomst worden uitgesproken door de rechter. 

Veroordeling 

Ook de veroordeling als zodanig vond ik ergens wel opmerkelijk. Uit het vonnis blijkt, dat de rechter de Staat heeft veroordeeld tot opheffing van de avondklok. Niet meer en niet minder. Daarmee was de avondklok nog niet direct van tafel. De rechter heeft de Staat immers veroordeeld te handelen, maar heeft er geen gevolgen aan verbonden voor het geval de Staat dit niet zou doen. Of dit ook niet is gevorderd door Viruswaarheid.nl is niet duidelijk. In theorie had de Staat dit vonnis zonder (juridische) gevolgen naast zich neer kunnen leggen. Uiteraard had dit vermoedelijk geleid tot een hoop publieke onrust, zodat de Staat in die zin wel gehouden was tot opheffing, maar Viruswaarheid.nl had de opheffing ook op straffe van verbeurte van een dwangsom kunnen vorderen.

Incident 

Dinsdag heb ik veel mensen hun verbazing horen uitspreken over het feit dat de ene rechter eerst besluit tot opheffing van de avondklok en dat (diezelfde dag nog) later een andere (hogere) rechter besluit tot schorsing van die opheffing. Die laatste zin leest wellicht wat lastig, maar bewust formuleer ik het zo. Dat is immers wat er is gebeurd; schorsing van de opheffing. 

Het vonnis van de eerste rechter is ‘uitvoerbaar bij voorraad’ verklaard. Die verklaring houdt in dat een eventueel hoger beroep de werking van het vonnis niet zonder meer schorst. In dit concrete geval had de Staat de opheffing van de avondklok niet kunnen blokkeren met het alleen maar instellen van hoger beroep.

De Staat heeft daarom een zogenoemd ‘incident’ opgeworpen in dat hoger beroep. Kortgezegd heeft de Staat de rechter in hoger beroep gevraagd om de uitvoerbaarheidverklaring bij voorraad te schorsen voor de duur van het hoger beroep. Op grond van artikel 351 Rv. is dat mogelijk.

De tweede uitspraak van dinsdag heeft dus niets te maken met de inhoud, maar zag slechts op de vraag of het hoger beroep de werking van het eerste vonnis diende te schorsen of niet. Volgens de Hoge Raad mag de rechter daarbij niet vooruit lopen op de kans van slagen van het hoger beroep, maar dient puur een afweging te worden gemaakt tussen de belangen van partijen.

Die belangenafweging heeft de tweede rechter gemaakt. Zij oordeelde dat de belangen van de Staat bij schorsing van de uitvoerbaarverklaring bij voorraad zwaarder wegen dan de belangen van Viruswaarheid.nl bij handhaving van die verklaring. Van de inhoud van die afweging kan men van alles vinden, maar procesrechtelijk is dit een juiste gang van zaken. 

Wraking

Tijdens de mondelinge behandeling van het incident wraakte Viruswaarheid.nl de rechter. Volgens Viruswaarheid.nl zou de rechter vooringenomen zijn. Onderdeel van de argumenten die Viruswaarheid.nl voor de wraking naar voren bracht, was dat zij geen adequate tijd had om zich inhoudelijk voor te bereiden op het incident en haar bovendien het woord ontnomen werd. 

Persoonlijk kan ik me niet aan de indruk onttrekken, dat Viruswaarheid.nl de wraking strategisch heeft willen inzetten. In ieder geval zou het bijgevolg van die wraking haar goed zijn uitgekomen. De behandeling van het incident zou tijdelijk worden gestopt en daarmee de uitvoerbaarheidverklaring bij voorraad van kracht blijven. De wrakingskamer kwam echter razendsnel bijeen en deed ook direct uitspraak.

Mondeling uitspraak 

Sinds 1 september 2017 is het procesrecht op bepaalde punten ingrijpend veranderd. Zo maakt artikel 30p Rv. het voor de rechter mogelijk om ter zitting mondeling uitspraak te doen. In het incident heeft de rechter daarvan gebruikt gemaakt. Een schriftelijk vonnis waarin de schorsing van de uitvoerbaarheidverklaring bij voorraad werd uitgesproken, hoefde niet te worden afgewacht. De rechter deed mondeling uitspraak en die uitspraak werd in het proces-verbaal van de zitting vastgelegd. 

Conclusie 

Afgelopen dinsdag is een hoop gebeurd. De ontwikkelingen volgden elkaar op een rap tempo op, waardoor (althans bij mij dan toch) een indruk ontstond van een zeer chaotisch procesverloop. Wat men ook vindt van de uitkomst van de procedure. Procesrechtelijk lijkt een en ander volledig juist te zijn verlopen. Het is afwachten wat de procedure van vandaag weer brengt. 

Contact opnemen