Bestuurdersaansprakelijkheid bij selectief betalen?

Ook in tijden dat het financieel slechter gaat met een rechtspersoon, staat het een bestuurder vrij om naar eigen inzicht te bepalen welke schuldeisers worden voldaan. Toch zijn er situaties denkbaar waarbij selectief betalen kan leiden tot persoonlijke aansprakelijkheid van een bestuurder. Gelet op de uitbraak van het coronavirus en alle gevolgen die dit virus met zich heeft gebracht, kan het vaker voorkomen dat keuzes gemaakt dienen te worden met betrekking tot welke schuldeisers als eerste worden betaald. Daarover in deze blog meer.

De rechtspersoon is aansprakelijk, tenzij …

Het uitgangspunt in het ondernemingsrecht is dat niet de bestuurder, maar de rechtspersoon aansprakelijk is voor de door de rechtspersoon aangegane verplichtingen. Hetzelfde geldt met betrekking tot schade die door de rechtspersoon wordt veroorzaakt wanneer de verplichtingen niet worden nagekomen. Onder omstandigheden kan de bestuurder, naast rechtspersoon, (persoonlijk) aansprakelijkheid zijn.

Aansprakelijkheid bestuur bij selectief betalen

Een bestuurder van een rechtspersoon is niet zonder meer persoonlijk aansprakelijk als hij bewerkstelligde of toeliet dat de rechtspersoon één of meerdere schuldeisers met voorrang boven andere schuldeisers betaalde. Zelfs niet als het financieel slecht gaat of als er een gebrek aan liquiditeit is.

Het uitgangspunt is immers dat een bestuurder de activiteiten van de rechtspersoon pas hoeft te staken wanneer er geen mogelijkheid meer bestaat deze voort te zetten. Tot dat moment wordt van de bestuurder verwacht om te proberen de onderneming te redden. Daarin vervult het selectief betalen van belangrijke leveranciers een belangrijke rol.

Pas wanneer de rechtspersoon zich daadwerkelijk in de vooravond van een faillissement begeeft, wordt dat anders. Dan verschiet de taak van de bestuurder van ‘kleur’. De bestuurder dient vanaf dat moment niet langer het belang van de rechtspersoon na te streven, maar dient hij zich te richten naar de belangen van de schuldeisers.

Hoe dichter een faillissement nadert, hoe meer de bestuurder zich bij de vervulling van zijn taak moet richten naar de belangen van de schuldeisers van de rechtspersoon, maar dan nog geldt dat een bestuurder pas persoonlijk aansprakelijk kan worden gehouden als hem, naast de overige eisen van de onrechtmatige daad, persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt.

Ernstig verwijt

Van een persoonlijk ernstig verwijt is, zoals ik al eens schreef in een blog, slechts sprake wanneer de bestuurder heeft bewerkstelligd of toegelaten dat het bestuur namens de rechtspersoon verplichtingen is aangegaan, terwijl hij wist of behoorde te begrijpen dat de rechtspersoon deze verplichting niet zou kunnen nakomen en geen verhaal zou bieden voor de daardoor ontstane schade. Vooral dat laatste is in het kader van selectief betalen relevant.

Slechts als sprake is van bijkomende omstandigheden, bijvoorbeeld het samenspannen met de wel-betaalde schuldeiser of een persoonlijke band van de bestuurder met de schuldeiser, kan de bestuurder een ernstig verwijt worden gemaakt. Denk in dit verband aan de betaling van een schuld aan een goede vriend van de bestuurder of de betaling van een schuld waar de bestuurder privé borg voor stond.

Conclusie

Selectief betalen leidt niet automatisch tot persoonlijke aansprakelijkheid van een bestuurder. De vrijheid om te bepalen aan wie een rechtspersoon betaalt, wordt wel beperkter wanneer een faillissement onafwendbaar is en de rechtspersoon over onvoldoende middelen beschikt om al haar schuldeisers te voldoen. Datzelfde geldt als de bestuurder onder die omstandigheden vorderingen van bepaalde partijen met voorrang voldoet en daarbij bovendien een persoonlijk belang heeft.