Het proces van 2020

U heeft het wellicht gevolgd: het proces rond de moord op Nicky Verstappen. De moeder, zus en tante van Nicky hebben zeer emotionele slachtofferverklaringen voorgelezen tijdens het proces. Zij mochten daarvoor op een bijzondere plek in de rechtszaal plaatsnemen, namelijk naast de officier van justitie. De advocaat van de familie had hierom verzocht, omdat zij de verdachte in zijn ogen wilde aankijken. Dit oogcontact zou helpen bij de verwerking van het verlies van Nicky. De rechter honoreerde dit verzoek.

Uitbreiding slachtofferrechten

Een bijzondere situatie dus. Niet alleen de plaats die de familie in de rechtszaal had was bijzonder, maar ook dat de verdachte in deze zaak de slachtofferverklaringen heeft kunnen aanhoren. Verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven zijn nu namelijk nog niet verplicht hun eigen rechtszaak bij te wonen. Zij kunnen zich ter terechtzitting laten verdedigen door hun gemachtigde advocaat. Als deze ook niet op de zitting aanwezig is, kan een verdachte bij verstek worden veroordeeld. Het nieuwe wetsvoorstel Wet Uitbreiding Slachtofferrechten dat door de Tweede Kamer is aangenomen gaat hierin verandering brengen. Met de verplichting tot het bijwonen van het strafproces worden verdachten daarmee ook verplicht naar de slachtofferverklaring te luisteren.

Deze uitbreiding van slachtofferrechten stuit ook op veel kritiek. Het zou immers niet eerlijk zijn tegenover verdachten die mogelijk onschuldig zijn. De slachtofferverklaring wordt immers voorgelezen voordat er een uitspraak komt en tot het moment dat iemand schuldig wordt bevonden is een verdachte een verdachte. Het uitoefenen van het spreekrecht heeft daarbij ook geen invloed op de uitspraak.

Geen invloed, maar wel nut?

De slachtofferverklaring heeft wellicht geen invloed op de uitspraak die de rechter doet, maar heeft wel degelijk zin. Slachtoffers werden vroeger helemaal niet gehoord en nu is het idee dat een slachtoffer of nabestaande evenveel aandacht krijgt als de verdachte in een rechtszaal. Slachtoffers voelen zich, volgens minister Dekker van Rechtsbescherming, echt gehoord als de verdachte ook daadwerkelijk de slachtofferverklaring aanhoort.

Sinds 2016 mogen slachtoffers zich ook uitlaten over de gevolgen van een delict en over de inhoud van de zaak zelf. Ze mogen spreken over de schuld of onschuld van een verdachte, of over de hoogte van een straf. Dit laatste kan een slachtoffer nog meer het gevoel geven dat hij/zij daadwerkelijk wordt gehoord. Nu het ‘laatste woord’ in de rechtszaal aan verdachte wordt gegeven, is er wel een kans dat de verdachte nog reageert op de slachtofferverklaring. De verdachte kan uiteraard iets vinden over wat een slachtoffer van de vermeende schuld of de op te leggen straf vindt en dat in zijn laatste woord meenemen. Tegen het gevoel van een slachtoffer over wat hem of haar is overkomen, valt niets in te brengen.

Impact op zaak Nicky Verstappen

Verdachte Jos B. gaf via zijn advocaat aan emotioneel geraakt te zijn door de verklaringen van de familie Verstappen. Of dit klopt, weet echter maar één persoon zeker. De familie heeft hem in ieder geval recht in zijn gezicht kunnen vertellen wat de dood van Nicky met hen heeft gedaan, maar blijft tot op de dag van vandaag met vragen zitten, waar maar geen antwoord op komt. De uitspraak van de rechter wordt op 20 november 2020 verwacht.

Meer weten over het spreekrecht en de slachtofferverklaring? Lees het blog van mijn collega Ine Dilven of neem contact met ons op.