De laatste tranche van de Wet uitbreiding slachtofferrechten: wat is er veranderd voor slachtoffers?

Er is de afgelopen jaren veel veranderd in de rechten van slachtoffers in een strafproces. Veel veranderingen zijn doorgevoerd door de Wet uitbreiding slachtofferrechten (de “Wus”). In het voorjaar van 2021 is deze wet aangenomen door de Eerste Kamer. Bij deze wet is gebruik gemaakt van drie ‘tranches’. Per tranche werden nieuwe wijzigingen doorgevoerd. De derde en laatste tranche is op 1 juli 2024 in werking getreden. Een goed moment om je bij te praten!

Ik wil meer weten over letselschaderecht

De eerste tranche: motiveringsplicht, informatierechten en het moment van het spreekrecht vanaf 1 juli 2022

Op 1 juli 2022 zijn de eerste onderdelen van de Wus in werking getreden. Dit betreft allereerst de schriftelijke motiveringsplicht bij het niet verstrekken van een kopie van de aangifte aan het slachtoffer. Normaliter krijgt een slachtoffer namelijk altijd een kopie van de aangifte mee. Een grote uitzondering hierop geldt voor aangiften van zedenmisdrijven. Ook kunnen er per bijzonder geval redenen zijn om de aangifte niet te verstrekken. Vanaf 1 juli 2022 moeten deze redenen schriftelijk aan het slachtoffer worden verstrekt.

Ook is er met deze eerste tranche een uitbreiding van de informatierechten ingevoerd. Hierdoor wordt een slachtoffer beter in kennis gesteld van zijn/haar  recht op informatie in de tenuitvoerleggingsfase. Dit houdt concreet in dat een slachtoffer wordt geïnformeerd over het detentieverloop. Ook wordt geïnformeerd naar de zogeheten beschermingsbehoeften van een slachtoffer, wanneer de detentie eindigt. Er kan dan bijvoorbeeld gekeken worden naar de behoefte aan een contact- en/of locatieverbod.

De derde wijziging die door de eerste tranche is doorgevoerd, betreft de uniformering van het moment van het spreekrecht door het slachtoffer. Dit dient vanaf 1 juli 2022 altijd vóór het requisitoir van de officier van justitie te zijn.

De tweede tranche: spreekrecht door stief- en pleegfamilieleden vanaf 1 januari 2023

Tot de inwerkingtreding van de Wus was het niet toegestaan dat stief- en pleegfamilieleden van het slachtoffer het woord voerden in de rechtszaal. De dood van de vijftienjarige Nicole van den Hurk was aanleiding voor de uitbreiding van het spreekrecht. In deze zaak mochten de stiefmoeder en stiefzus van Nicole wettelijk gezien niet spreken ter zitting. Het hof Den Bosch besloot het hen alsnog toe te staan. Sinds 1 januari 2023 is de kring van gerechtigden uitgebreid en dus mogen voortaan ook stief- en pleegfamilieleden van het spreekrecht gebruik maken. Een goede ontwikkeling!

De derde tranche: verplichte aanwezigheid van verdachten vanaf 1 juli 2024

De wetgever acht het van groot belang dat slachtoffers en nabestaanden de kans hebben om de verdachte te vertellen wat het misdrijf bij hen voor gevolgen heeft. Vanaf 1 juli 2024 is daarom de verplichte verschijning van verdachten worden ingevoerd, waarbij verdachten ter zitting aanwezig moeten zijn als er gebruik wordt gemaakt van het spreekrecht. Er is een beperking; het gaat alleen om verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven.

Hoe denken wij als slachtofferadvocaten bij AK over deze ontwikkelingen?

De ontwikkelingen die zijn doorgevoerd bij de eerste tranche op 1 juli 2022, worden door ons toegejuicht. Een motiveringsplicht neemt een hoop vragen weg en de uitbreiding van informatierechten zorgt voor meer duidelijkheid voor het slachtoffer. Daarnaast is het voor het slachtoffer fijn om te weten wanneer hij/zij tijdens zitting aan de beurt is om het spreekrecht uit te oefenen.

Dat het spreekrecht sinds 1 januari 2023 ook kan worden uitgevoerd door stief- en pleegfamilieleden is ook een zeer gewenste ontwikkeling. Zij zien zich immers ook geconfronteerd met de gevolgen van gepleegde misdrijven jegens hun naasten.

Over de verplichte verschijning van verdachten zijn wij minder enthousiast. Zo wordt in deze regeling eigenlijk verondersteld dat er zoiets bestaat als “het slachtoffer”, maar het ene slachtoffer is het andere niet. Niet alle slachtoffers willen de verdachte onder ogen komen. Het spreekrecht wordt niet alleen gebruikt om de verdachte te vertellen hoe de gevolgen van het misdrijf zijn geweest, maar ook om hier de rechters van op de hoogte te stellen. Een verplichte confrontatie met de verdachte kan dan ook emotioneel zwaar belastend zijn.

Daarnaast zal een verplichte verschijning van verdachte ongetwijfeld veel aanhoudingen met zich mee brengen. Bij gedetineerde verdachten zal het transport tijdig in gang moeten worden gezet en bij niet-gedetineerde verdachten zal een bevel tot persoonlijke verschijning en medebrenging moeten worden afgegeven. Meer aanhoudingen betekent ook een langere doorlooptijd van zaken. Het spreekt voor zich dat dit niet in het belang van het slachtoffer is.

Deze ontwikkeling is vooralsnog te recentelijk in werking getreden om nu al te kunnen zien hoe het in de praktijk gaat. Wij zullen deze ontwikkelingen op de voet volgen.

Concluderend

De schriftelijke motiveringsplicht, de uitbreiding van informatierechten, de uniformering van het moment van het spreekrecht én de uitbreiding van gerechtigden van het spreekrecht worden met open armen ontvangen. De verplichte verschijning van verdachten is wellicht niet altijd in het belang van de zaak. Met de Wus wordt beoogd meer recht te doen aan de positie van slachtoffers. We zijn benieuwd hoe een en ander in de praktijk gaat uitpakken.

Vragen met betrekking tot dit blog? Neem contact op met mij of een van mijn collega’s van de sectie Letselschaderecht. Wij helpen graag!

Ik ga contact opnemen