Mediation in het strafrecht

Net als binnen veel andere rechtsgebieden raakt mediation ook binnen het strafrecht steeds meer ingeburgerd. Na jarenlang experimenteren is het sinds 2017 in het hele land mogelijk. Maar wat is het precies? Hoe gaat het in zijn werk? En wat zijn de voordelen? Ik leg het u graag uit.

Mediation

Mediation is eigenlijk een ander woord voor conflictbemiddeling. Bij mediation gaan partijen, in het strafrecht de verdachte en het slachtoffer, met elkaar in gesprek over hun conflict of het voorval. Als het lukt maken zij daarbij ook afspraken die bijdragen aan de oplossing van het conflict, bijvoorbeeld over schade en herstel. Dit doen zij met hulp van een onafhankelijke derde, de mediator. De mediator is onpartijdig. Hij of zij bewaakt de communicatie en kijkt of de afspraken die partijen maken realistisch en juridisch juist zijn. Een mediator heeft daarvoor altijd een speciale opleiding gevolgd.

Achtergrond mediation in het strafrecht

Er wordt in Amsterdam al sinds 2010 geëxperimenteerd met mediation in het strafrecht. In 2013 is er bij 6 rechtbanken in het land een pilot gestart met mediation naast het strafrecht. Deze pilot was een succes: 79% van de mediations slaagde. Ondanks deze positieve ervaringen dreigde toch stopzetting: de toenmalige minister van Veiligheid en Justitie wilde mediation in het strafrecht vanaf 2017 niet meer financieren. Door een amendement van de PvdA werd dit voorkomen en werd mediation in het strafrecht vanaf 2017 in het hele land mogelijk.

Mediation in het strafrecht: hoe gaat het in zijn werk?

Mediation in het strafrecht is bijzonder geschikt voor geweldszaken (van burenruzies tot uitgaansgeweld), bedreigingen, stalking, zedenmisdrijven, vermogensdelicten (diefstal, verduistering, fraude, etc.), verkeersongevallen en jeugdzaken. Als een verdachte bekent en laat weten bereid te zijn het slachtoffer tegemoet te komen, komt de zaak in aanmerking voor mediation. De politie, officier van justitie en de rechtbank kunnen de zaak in zo’n geval de zaak aanmelden bij het mediationbureau van de rechtbank. Elke rechtbank heeft zo’n mediationbureau. Ook de (advocaat van) verdachte of (de advocaat van) het slachtoffer kan mediation voorstellen. Het mediationbureau neemt eerst contact op met de verdachte. Pas als de verdachte ‘ja’ heeft gezegd benadert het mediationbureau het slachtoffer. Dat doen zij op zo’n manier dat het slachtoffer zonder druk kan nadenken over de mogelijke confrontatie met de dader. Staat het slachtoffer daarvoor open? Dan wordt de mediation gestart. Bij strafzaken gebeurt dat altijd onder leiding van twee mediators. Het slachtoffer kan zich daarbij laten bijstaan door een advocaat. Tijdens de mediation wordt gestreefd naar herstel van vertrouwen, een schadevergoeding en excuses van de dader. In het gesprek krijgt de verdachte de gelegenheid om verantwoordelijkheid te nemen en spijt te tonen, het slachtoffer om uit te leggen welke impact het strafbare feit op hem of haar heeft gehad en om vragen te stellen. Eventuele afspraken, bijvoorbeeld over een schadevergoeding, nemen de mediators op in een vaststellingsovereenkomst. Die overeenkomst wordt naar de politie, officier van justitie en/of de rechtbank gezonden. Zij houden bij hun beslissingen vervolgens rekening met de uitkomst van de mediation. Daarbij moet worden opgemerkt dat mediation niet automatisch een rechtszaak voorkomt. Soms wel, maar soms wordt de verdachte toch vervolgd en wordt er bij de strafoplegging rekening gehouden met de uitkomst van de mediation.

Voordelen van mediation in het strafrecht

Mediation helpt slachtoffers vaak goed bij de verwerking van het leed dat hen is aangedaan. Zo worden gevoelens van angst, onveiligheid en onmacht minder, bijvoorbeeld omdat de verdachte helemaal niet dat monster blijkt te zijn waar het slachtoffer zo bang van was. Of omdat de verdachte vragen die bij het slachtoffer leven kan beantwoorden. Voor verdachten heeft mediation vaak een preventief effect. Doordat zij zo direct worden geconfronteerd met de gevolgen van het delict zullen zij in de toekomst minder snel een strafbaar feit plegen. Daarnaast werkt mediation goed als de verdachte en het slachtoffer elkaar in de toekomst blijven tegenkomen, bijvoorbeeld in de buurt of in uitgaansgelegenheden. Zijn in de vaststellingsovereenkomst ook afspraken gemaakt over schadevergoeding? Dan bespaart dat het justitieel apparaat veel zittingstijd.

Mediation in het strafrecht heeft de toekomst

Inmiddels zien veel partijen de voordelen in van mediation in het strafrecht. De huidige Minister van Rechtsbescherming heeft daarom onlangs bekend gemaakt in het budget van Justitie en Veiligheid elk jaar 3 ton extra vrij te maken voor mediation in het jeugdstrafrecht. De minister geeft aan mediation ‘een vastere plaats’ te willen geven in het justitiële traject dat een jeugdige aflegt. Maar ook in het strafrecht voor volwassenen krijgt mediation hopelijk een steeds vastere plek. De minister heeft aangegeven dat in beginsel in iedere strafzaak moet worden overwogen of de zaak zich leent voor mediation. De minister zal daar de komende tijd samen met de ketenpartners vorm aan gaan geven. Gelet op de voordelen van mediation die ik hierboven noem kan ik deze ontwikkeling alleen maar toejuichen. Fotocredits: pressmaster / Adobe Stock