Het familiebedrijf toekomstbestendig maken: lessen en inzichten

In deze afsluitende blog van onze reeks over familiebedrijven, bedrijfsopvolging en het familiestatuut blikken we terug op de belangrijkste inzichten en bieden we een praktisch stappenplan voor het toekomstbestendig maken van je familiebedrijf.

Ik wil meer weten over Ondernemingsrecht

De kracht van familiebedrijven

We begonnen onze reeks met de constatering dat familiebedrijven een cruciale rol spelen in de Nederlandse economie. Ze zijn goed voor ongeveer 70% van alle bedrijvigheid in Nederland en verantwoordelijk voor ongeveer 50% van de werkgelegenheid in het Nederlandse bedrijfsleven.

De unieke eigenschappen van familiebedrijven, zoals hun langetermijnvisie, sterke waarden en lokale verbondenheid, maken hen tot stabiele factoren in de economie en maatschappij. Onderzoek van de Tweede Kamer heeft bevestigd dat familiebedrijven weerbaarder zijn in tijden van crisis omdat ze eerder geneigd zijn op korte termijn met minder genoegen te nemen om het overleven op lange termijn te waarborgen.

Deze kracht brengt echter ook uitdagingen met zich mee. De vermenging van familie- en zakelijke belangen kan tot spanningen leiden, en de overdracht naar volgende generaties is een kritieke fase die zorgvuldige planning en goede afspraken vereist.

Het belang van goede governance-structuren

Een rode draad door onze blogreeks was het belang van goede governance-structuren. Het familiestatuut vormt daarbij de basis: een document waarin de familie haar visie, waarden en afspraken vastlegt over de relatie tussen de familie en het bedrijf.

Daarnaast hebben we het belang benadrukt van formele structuren zoals:

• De familieraad als platform voor communicatie en besluitvorming over familie-aangelegenheden

• Een professionele raad van bestuur met mogelijk externe leden

• Heldere aandeelhoudersovereenkomsten die de rechten en plichten van aandeelhouders vastleggen

Deze structuren dragen bij aan:

• Continuïteit door planmatige opvolging en overdracht van eigendom

• Harmonie in de familie door het voorkomen van conflicten via heldere afspraken

• Professionele bedrijfsvoering door duidelijke scheiding van rollen en verantwoordelijkheden

• Betrokkenheid van alle familieleden, ook degenen die niet actief zijn in het bedrijf

Bedrijfsopvolging: het kritieke moment

De overdracht van het familiebedrijf naar de volgende generatie is een kritiek moment in de levenscyclus van het bedrijf. Uit onderzoek blijkt dat slechts 30% van de familiebedrijven de overgang naar de tweede generatie succesvol doorstaat, en slechts 10% haalt de derde generatie.

We hebben verschillende scenario’s voor bedrijfsopvolging besproken:

• Overdracht naar alle kinderen, met gelijke of ongelijke verdeling

• Overdracht naar alleen de werkende kinderen

• Verkoop aan externe partijen als er geen geschikte opvolgers zijn

Het belang van tijdige voorbereiding kan niet genoeg worden benadrukt. Begin idealiter 3 tot 5 jaar voordat de feitelijke overdracht plaatsvindt met het plannen van de opvolging. Dit geeft alle betrokkenen de tijd om zich voor te bereiden op hun nieuwe rollen.

Verkoop als strategische keuze

We hebben ook stilgestaan bij de verkoop van het familiebedrijf als strategische optie. Hoewel de meeste familiebedrijven graag binnen de familie blijven, kan verkoop soms de beste keuze zijn. Dit kan zijn omdat er geen geschikte opvolgers zijn, omdat het bedrijf kapitaal nodig heeft voor groei, of omdat de marktomstandigheden schaalgrootte vereisen die het familiebedrijf niet alleen kan realiseren.

Een zorgvuldige voorbereiding op verkoop, met aandacht voor zowel de zakelijke als de emotionele aspecten, is essentieel voor een succesvolle transactie.

Praktisch stappenplan voor een toekomstbestendig familiebedrijf

Op basis van de inzichten uit onze blogreeks hebben we een praktisch stappenplan opgesteld voor het toekomstbestendig maken van je familiebedrijf:

1. Ontwikkel een langetermijnvisie

• Formuleer de missie en visie van het familiebedrijf

• Bepaal de kernwaarden die het familiebedrijf kenmerken

• Bespreek met de familie wat de langetermijndoelen zijn

2. Stel een familiestatuut op

• Organiseer familiebijeenkomsten om verwachtingen en wensen te bespreken

• Leg afspraken vast over eigendom, bestuur, werknemerschap en communicatie

• Laat je begeleiden door een specialist in familiebedrijven

3. Creëer passende governance-structuren

• Stel een familieraad in voor familie-aangelegenheden

• Zorg voor een professionele raad van bestuur met mogelijk externe leden

• Maak heldere taakomschrijvingen en verantwoordelijkheden

4. Leg juridische afspraken vast

• Stel aandeelhoudersovereenkomsten op die de rechten en plichten van aandeelhouders vastleggen

• Zorg voor een testament en huwelijkse voorwaarden die aansluiten op het familiestatuut

• Overweeg structuren zoals certificering of een stichting administratiekantoor om zeggenschap en eigendom te scheiden

5. Plan de bedrijfsopvolging

• Begin tijdig met het identificeren en ontwikkelen van potentiële opvolgers

• Creëer een inwerktraject voor opvolgers

• Werk aan een geleidelijke overdracht van zeggenschap

6. Beheer het familievermogen

• Zorg voor een goed beheer van het vermogen dat in het bedrijf zit

• Maak afspraken over dividendbeleid en privé-onttrekkingen

• Overweeg diversificatie om risico’s te spreiden

7. Investeer in communicatie

• Organiseer regelmatige familiebijeenkomsten

• Zorg voor transparante informatievoorziening aan alle familieleden

• Betrek ook niet-actieve familieleden bij het bedrijf

De waarde van professionele begeleiding

Bij al deze stappen kan professionele begeleiding van grote waarde zijn. Een adviseur die gespecialiseerd is in familiebedrijven kan:

• Het gesprek tussen familieleden in goede banen leiden

• Objectieve expertise en ervaring inbrengen

• Kennis delen van wat bij andere familiebedrijven werkt

• Helpen bij het opstellen van juridische documenten

Conclusie: Balans tussen traditie en vernieuwing

Het succes van familiebedrijven ligt in de balans tussen het koesteren van traditie en het omarmen van vernieuwing. De familiewaarden en -geschiedenis vormen een sterke basis, maar flexibiliteit en aanpassingsvermogen zijn nodig om relevant te blijven in een snel veranderende wereld.

Door te investeren in goede governance-structuren, tijdige opvolgingsplanning en open communicatie kan een familiebedrijf generaties lang bloeien en een positieve impact hebben op familie, medewerkers en samenleving.

Wij hopen dat deze blogreeks je heeft geïnspireerd en praktische handvatten heeft geboden voor het toekomstbestendig maken van jouw familiebedrijf. Heb je vragen over een specifiek aspect van familiebedrijven, bedrijfsopvolging of het familiestatuut? Neem dan gerust contact op met mij of met een van mijn collega’s van de sectie Ondernemingsrecht.