Het portretrecht

In een eerder blog vertelde ik u meer over het auteursrecht van de maker van een werk. In dit blog gaf ik aan dat een maker van een werk twee belangrijke bevoegdheden heeft: openbaar maken en/of verveelvoudigen. Zit in het werk een ‘portret’ verwerkt? Dan speelt het portretrecht een rol. In dit blog leest u er meer over.

Een ‘portret’

De Auteurswet zelf geeft geen definitie van het portretrecht. Wel heeft de wetgever in de toelichting op de Auteurswet een omschrijving van ‘portret’ gegeven, namelijk:

“een afbeelding van het gelaat van een persoon, met of zonder die van verdere lichaamsdelen, op welke wijze ook vervaardigd.”

In aanvulling op deze omschrijving volgt uit de rechtspraak dat het portretrecht niet beperkt is tot het gezicht, maar dat ook iemands lichaamshouding, bepaalde kleding of andere uiterlijke kenmerken (bijvoorbeeld make-up, kapsel etc.) een rol kunnen spelen.

Waar het om gaat is dat bekenden van de geportretteerde hem/haar op het portret, bijvoorbeeld op een foto, schilderij, tekening of in een video zullen herkennen.

In de ‘Max Verstappen-zaak’ heeft de adviseur van de Hoge Raad in zijn conclusie een goed voorbeeld gegeven waaruit volgt dat het portretbegrip ruim is. De nogal abstracte afbeelding van de contouren van het gezicht van de toenmalige koningin Beatrix op de 1-guldenmunt werd door hem aangemerkt als portret, omdat in die contouren de koningin werd herkend.

In opdracht of niet in opdracht

In het portretrecht is verder van belang om onderscheid te maken tussen de situatie waarin een portret wel of juist niet in opdracht van de geportretteerde is gemaakt. Een portret dat in opdracht is gemaakt, mag namelijk niet zonder toestemming van de geportretteerde openbaar worden gemaakt.

Is het portret niet in opdracht gemaakt? Dan kan en mag de maker het portret in beginsel zonder toestemming van de geportretteerde openbaar maken. In beginsel, want de geportretteerde kan zich verzetten tegen die openbaarmaking als hij/zij daarbij een ‘redelijk belang’ heeft.

‘Redelijk belang’

In de praktijk zal er veelal een belangenafweging gemaakt moeten worden om te bepalen of sprake is van een ‘redelijk belang’. Daarbij moeten het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de geportretteerde en de uitingsvrijheid van de maker tegen elkaar worden afgewogen. De geportretteerde kan daarbij aanvoeren dat hij/zij erg gehecht is aan zijn/haar privacy of bijvoorbeeld niet geassocieerd wil worden met bepaalde personen, organisaties of plaatsen.

Bij geportretteerden die bekend zijn door bijvoorbeeld hun beroep, geldt (ook) dat een derde die bekendheid niet zonder meer kan ‘verzilveren’ zonder de geportretteerde daarvoor een vergoeding te betalen. Zo oordeelde de rechter dat de makers van een computerspel een vergoeding aan oud-voetballer Edgar Davids moesten betalen als zij zijn portret wilde gebruiken. Dit geldt overigens ook voor minder bekende personen: een derde mag niet zomaar een portret van iemand gebruiken in een commerciële reclame-uiting.

Optreden tegen een inbreuk?

Als de belangenafweging de kant van de geportretteerde opvalt, kan verdere openbaarmaking, al dan niet met behulp van de rechter, worden verboden en/of kan een schadevergoeding worden gevorderd voor eventueel geleden schade.

Vragen over het portretrecht?

Vragen over het blog of over het portretrecht? Neem dan gerust eens contact met mij of mijn collega’s van Ondernemingsrecht op!

Neem contact op