Rechten van een slachtoffer binnen de strafprocedure

Als slachtoffer van een misdrijf is het erg moeilijk om je schade te verhalen. In sommige gevallen wordt nooit bekend wie de dader is en kun je dus ook niemand aanspreken tot vergoeding van je schade. In andere gevallen is de dader “een kale kip van wie je niet kunt plukken”. Het opstarten van een civiele procedure tegen zo’n dader is weinig zinvol, omdat de dader uiteindelijk geen/weinig verhaal zal bieden. Het probleem is immers dat je als slachtoffer niet bij de verzekeraar van de dader terecht kunt. Het opzettelijk toebrengen van schade of letsel aan een ander is niet verzekerbaar. Als slachtoffer moet je dus altijd de schade verhalen bij de aansprakelijke partij; de dader. Een lastige opgave met name omdat een slachtoffer vaak niets meer met de dader te maken wil hebben. In dit blog analyseer ik de huidige positie van slachtoffers binnen de strafprocedure.

Positie van slachtoffers binnen de strafprocedure

In de afgelopen jaren is de positie van slachtoffers van een misdrijf al flink verbeterd. Sinds 2011 is in het Wetboek van Strafvordering een deel toegevoegd dat speciaal gaat over de positie van het slachtoffer in het strafproces. Zo heeft het slachtoffer spreekrecht gekregen in de strafprocedure. Ook hebben slachtoffers meer mogelijkheden gekregen voor het ontvangen van een schadevergoeding. Over de mogelijkheden om je schade vergoed te krijgen heeft mijn collega, Anne Marie Ides Peters, eerder een blog geschreven.

Nieuwe rechten voor slachtoffers

Recent, op 1 april 2017, is de Europese richtlijn tot vaststelling van minimumnormen voor de rechten, de ondersteuning en de bescherming van slachtoffers van strafbare feiten in de Nederlandse wet geïmplementeerd. De belangrijkste nieuwe rechten voor het slachtoffer zijn de volgende:

• uitbreiding van het recht op informatie;
• recht op toegang tot slachtofferhulp;
• recht op (rechts)bijstand tijdens het voorbereidend onderzoek.

De Nederlandse wet voldeed op een belangrijk aantal punten al aan de minimumnormen van voornoemde richtlijn. Op papier heeft een slachtoffer van een misdrijf in Nederland al aardig wat rechten. In de praktijk pakt dit echter helaas nog wel eens anders uit. Een strafrechter kijkt vooral of het strafbare feit bewezen kan worden en (als het strafbare feit bewezen is) welke straf of maatregel dan passend is. Het slachtoffer wordt in mijn ogen nog steeds gezien als een “bijkomstigheid”. Veel strafrechters verklaren een verzoek tot schadevergoeding van het slachtoffer niet ontvankelijk, met als enige motivering dat de vordering te complex is om in de strafzaak te beoordelen. Op die manier hol je de rechten van het slachtoffer uit en doe je onvoldoende recht aan de minimumnormen die in de wet zijn vastgelegd.

Informatievoorziening en bejegening slachtoffers

Ook de informatievoorziening richting het slachtoffer laat soms te wensen over en de bejegening van het slachtoffer kan beter. Dit kan bijvoorbeeld al beter in de zittingzaal. Een slachtoffer wordt nu vaak met zijn advocaat naar de publieke tribune verwezen, terwijl bijvoorbeeld de pers een eigen tafel binnen de zittingzaal krijgt toebedeeld. Ook worden de slachtoffers vaak verwezen naar dezelfde wachtruimte als de dader. Dit kan erg confronterend zijn, terwijl dit eenvoudig opgelost kan worden.

Werk aan de winkel

Als LANGSZ-advocaat[1] zet ik mij in voor de rechten van slachtoffers van een misdrijf. Ik bemerk dat er wel meer oog is voor het slachtoffer, maar er is nog genoeg werk aan de winkel. [1] Ik ben lid van het Landelijk Advocaten Netwerk Gewelds- en Zedenslachtoffers Fotocredits: Viacheslav Iakobchuk / Fotolia