U heeft een rechtsbijstandsverzekering,
jarenlang betaalt u uw premie en op het moment dat u
juridische bijstand nodig heeft, vertelt uw rechtsbijstandsverzekeraar doodleuk dat u geen recht heeft op een advocaat. Een dergelijke situatie leidde met regelmaat tot een discussie over het recht op vrije advocaatkeuze. Het laatste woord was aan het Hof van Justitie van de Europese Unie. Bij
arrest van 7 november 2013 is de knoop eindelijk doorgehakt.
Polisvoorwaarden rechtsbijstandsverzekeraar
De polisvoorwaarden van rechtsbijstandsverzekeringen vormen de basis van de discussie over de vrije advocaatkeuze. In deze polisvoorwaarden is namelijk vaak bedongen dat zaken worden behandeld door de eigen juristen, tenzij de zaak krachtens overeenkomst of naar de mening van de rechtsbijstandsverzekeraar aan een externe rechtshulpverlener (advocaat) moet worden uitbesteed. Slechts in dat laatste geval kan een verzekerde het recht hebben om zelf een advocaat aan te wijzen wiens kosten vervolgens door de rechtsbijstandsverzekeraar worden vergoed. Regelmatig komt echter ook voor dat de rechtbijstandsverzekeraar een advocaat uit haar netwerk aanwijst.
De praktijk
Zowel particulieren als ondernemers hechten er belang aan hun rechtsbijstandsverlener zelf te kiezen. De persoonlijke aandacht en de goede bereikbaarheid van advocaten maakt het dat men vaak meer vertrouwen heeft in rechtsbijstand door een advocaat naar keuze dan door een jurist van de rechtsbijstandsverzekeraar.
Tot op heden werden de kosten van een (externe) advocaat slechts vergoed in geval van een vertrouwensbreuk tussen de rechtsbijstandsjurist en de verzekerde, een tegenstrijdig belang of in zaken waarbij de advocaat een monopolypositie heeft. Kantonzaken, zoals huurrecht- en arbeidsrechtzaken, maar ook bestuursrechtzaken over bijvoorbeeld omgevingsvergunningen, werden in de regel niet uitbesteed aan de door de verzekerde gewenste advocaat. Dit leidde vaak tot onbegrip en het teleurstellende resultaat dat de verzekerde zich genoodzaakt zag de volledige advocaatkosten zelf te betalen. Een middenweg was er meestal niet.
Verzekerde bepaalt, vrije advocaatkeuze!
Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft hierin bij arrest van 7 november 2013 verandering gebracht. Het Hof heeft voor recht verklaard dat het Europees Recht (artikel 4 lid 1 sub a van richtlijn 87/344) zich verzet tegen de situatie dat de rechtsbijstandsverzekeraar bepaalt dat rechtsbijstand in beginsel wordt verleend door zijn eigen werknemers en dat de kosten van rechtsbijstand van een door de verzekerde vrij gekozen advocaat slechts worden vergoed indien de rechtsbijstandsverzekeraar van mening is dat dat nodig is.
Het Hof heeft daarbij expliciet bepaald dat het geen verschil maakt of rechtsbijstand door een advocaat in de betreffende procedure naar nationaal recht verplicht is. Ook voor kanton- en bestuursrechtelijke procedures geldt nu dus vrije advocaatkeuze.
Mogelijk beperking te vergoeden honorarium
Bij deze positieve uitspraak plaats het Hof nog wel een belangrijke kanttekening. Het Hof overweegt dat in bepaalde gevallen beperkingen kunnen worden gesteld aan de door de rechtsbijstandsverzekeraar te vergoeden kosten. Deze beperkingen mogen alleen niet zodanig zijn dat het voor de verzekerde praktisch onmogelijk wordt een redelijke keuze te maken.
Het Hof heeft bepaald dat het de rechtsbijstandsverzekeraar en de verzekerde vrij staat om, eventueel tegen betaling van een hogere premie, een hoger niveau van vergoeding van kosten van rechtsbijstand overeen te komen.
Gevolgen?
Dat de rechtsbijstandsverzekeraars niet blij zijn met dit arrest mag duidelijk zijn. Verzekerden zullen vaker een beroep doen op het recht van vrije advocaatkeuze, waardoor de vele juristen die bij de verzekeraars in dienst zijn minder werk krijgen en de kosten toenemen.
Begint nu de strijd over de redelijke vergoeding? Wordt de grens daarvoor gelegd bij € 150,00 tot € 180,00 per uur tot welke betaling de rechtsbijstandsverzekeraars in geval van uitbesteding aan een advocaat tot dusver zonder discussie bereid leken te zijn? Komen de meerkosten in geval van bijstand door een gespecialiseerde en daardoor efficiënter werkende advocaat met een hoger honorarium dan alsnog voor rekening van de verzekerde? Worden grenzen gesteld aan de stijging van de premies? De op het eerste gezicht positief ogende uitspraak van het Hof leidt nog tot veel vragen en onduidelijkheid.
Voor de verzekerde is en blijft van belang alert te zijn bij het afsluiten of verlengen van een rechtsbijstandsverzekering. Ook dient een juridische kwestie nog altijd eerst te worden gemeld bij de rechtbijstandsverzekeraar: geen melding, geen vergoeding. Over de eventuele stijging van de premies en de daarmee verband houdende te vergoeden kosten komt hopelijk snel duidelijkheid. Hoe dan ook: de keuze is nu aan de verzekerde en dat is een positieve ontwikkeling!