Slachtoffer in een strafzaak? Dit kunt u verwachten

Als u het slachtoffer bent geworden van een ernstig misdrijf, zoals een (zware) mishandeling of zedendelict, zit u vast met veel vragen. Hoe gaat het onderzoek in zijn werk? Wanneer komt de zaak voor de rechter? Wat wordt er van u verwacht? En wat zijn uw rechten?

Het onderzoek

Hebt u aangifte gedaan? Dan zal de politie de zaak (meestal) gaan onderzoeken. Zodra de verdachte bekend is ontvangt u een brief van het Openbaar Ministerie (OM), met de vraag aan welke informatie en begeleiding u behoefte hebt. Afhankelijk van uw wensen informeert het OM u als er nieuws is. Bijvoorbeeld als:

• de politie klaar is met het onderzoek en de zaak naar het OM stuurt
• het OM heeft beslist of de verdachte voor de rechter moet komen
• de datum van de strafzitting bekend is
• de rechter over de zaak heeft beslist

Als u vragen hebt over de voortgang van het onderzoek kunt u terecht bij het OM.

Vervolging

Het OM (de officier van justitie) beslist welke verdachte wordt vervolgd, en voor welk strafbaar feit. Daarbij beoordeelt de officier het bewijs in de zaak en bekijkt hij of het algemeen belang (ook) is gediend bij de vervolging. Van deze beslissing ontvangt u bericht. De officier kan beslissen dat de verdachte niet wordt vervolgd voor het misdrijf waar u aangifte van hebt gedaan. Bijvoorbeeld omdat er onvoldoende bewijs is. Als u het daar niet mee eens bent kunt u het Gerechtshof vragen de verdachte alsnog te vervolgen. Dit doet u met een zogenaamde klacht niet-vervolging. U kunt zo’n procedure ook starten als het OM de zaak in uw ogen onterecht afdoet met een transactie of een strafbeschikking.

Het proces

Als de officier van justitie beslist dat de verdachte wel voor de rechter moet komen krijgt u de mogelijkheid om uw schade op te geven. In sommige gevallen hebt u ook recht op een zogenaamd slachtoffergesprek met de officier van justitie. Tijdens dit gesprek vertelt de officier wat u tijdens het proces kunt verwachten en kunt u vragen stellen over de zaak. U kunt tijdens dit gesprek ook aangeven welke gevolgen het misdrijf voor u heeft gehad. Tijdens de behandeling van de strafzaak mag u daar als slachtoffer of nabestaande bij aanwezig zijn. Is de verdachte minderjarig? Dan mag dat niet altijd, de rechter beslist daar dan over. In sommige gevallen hebt u spreekrecht. Dan mag u tijdens de zitting iets zeggen over het strafbare feit en de gevolgen daarvan. U mag ook iets zeggen over de straf die de verdachte volgens u moet krijgen. Als u dat niet durft of wilt, maar wel iets kwijt wilt, kunt u ook een brief schrijven. Of iemand anders, bijvoorbeeld een familielid of uw advocaat, vragen uw verklaring voor te lezen.

De uitspraak

Als de rechter vindt dat het misdrijf is bewezen en de verdachte daar schuldig aan is, zal hij in de meeste gevallen ook een straf opleggen. Hebt u tijdens het proces uw schade ingediend? Dan zal de rechter daar ook over beslissen.

Meer aandacht voor slachtoffers in het strafproces

Een strafzaak verloopt voor slachtoffers of nabestaanden vaak enigszins teleurstellend. Het duurt meestal lang voordat de zaak op zitting komt. Slachtoffers moeten soms meerdere keren als getuige gehoord worden. Daarbij worden zij door de advocaat van de verdachte niet altijd even vriendelijk bejegend. Dit kan voor slachtoffers erg confronterend zijn. Daarnaast spelen slachtoffers en nabestaanden tijdens het proces vaak een ondergeschikte rol. Niet zelden moeten zij in dezelfde wachtruimte wachten als de verdachte(n) of de familie en vrienden van de verdachten. Of worden zij tijdens de zitting naar de publieke tribune verwezen. Ook dit kan erg confronterend zijn. Gelukkig is er de laatste jaren wel meer aandacht gekomen voor de rol van het slachtoffer in het strafproces. Zo worden slachtoffers en nabestaanden tegenwoordig beter geïnformeerd over de voortgang van het proces. Ook kunnen zij bij veel misdrijven gebruik maken van het spreekrecht of een schriftelijke slachtofferverklaring insturen. Bovendien krijgen slachtoffers en nabestaanden steeds meer mogelijkheden om een schadevergoeding te krijgen. Met ingang van 1 januari 2019 zullen deze mogelijkheden verder worden uitgebreid. Helaas zijn slachtoffers en nabestaanden vaak ook van mening dat de opgelegde straf te laag is. Het blijft natuurlijk altijd de vraag of een straf recht doet aan de gevoelde pijn, het verdriet en de andere gevolgen van een misdrijf. Dat is bij elk misdrijf en voor elk slachtoffer anders. Wat wel helpt bij de verwerking is dat strafrechters tegenwoordig steeds vaker hogere schadevergoedingen opleggen, waarbij ook de bedragen voor smartengeld (immateriële schade) steeds hoger worden. Er komt dus steeds meer verbetering in de positie van slachtoffers, maar er is nog wel werk aan de winkel. Als LANGSZ-advocaat[1] zal ik mij dus blijven inzetten voor verdere verbetering van de rechten van slachtoffers van een misdrijf. Daarnaast ligt er voor letselschadeadvocaten een belangrijke taak om slachtoffers en nabestaanden goed voor te lichten over het strafproces en hen tijdens het proces zo goed mogelijk te begeleiden. Bijvoorbeeld bij de onderbouwing van de schadevergoeding en het opstellen van de slachtofferverklaring. Heeft u hier vragen over? Neem dan gerust contact met mij op. Fotocredits: Jacob Lund / Adobe Stock [1] Ik ben lid van het Landelijk Advocaten Netwerk Gewelds- en Zedenslachtoffers