Spreekrecht en de schriftelijke slachtofferverklaring

Als slachtoffer van een ernstig misdrijf en als nabestaande van een overleden slachtoffer heeft u spreekrecht. Dat wil zeggen dat u tijdens de strafzitting iets mag zeggen over het feit, de gevolgen en de straf die de verdachte volgens u moet krijgen. Vaak is de verdachte daar zelf ook bij aanwezig. Het kan bijdragen aan uw herstel om te vertellen wat het strafbare feit met u heeft gedaan.

Spreekrecht

Het spreekrecht is op 1 januari 2007 ingevoerd. In eerste instantie mochten slachtoffers zich alleen uitlaten over hoe zij het feit hadden beleefd en de gevolgen van het feit. Nabestaanden mochten zich alleen uitlaten over de gevolgen van het overlijden van het slachtoffer. Sinds 1 juli 2016 mogen slachtoffers en nabestaanden zich ook uitlaten over het bewijs, de schuld van de verdachte en een volgens hen passende straf.

Wanneer heeft u spreekrecht?

Of u spreekrecht heeft hangt af van het soort misdrijf. Als u spreekrecht heeft informeert het Openbaar Ministerie u hierover. Bij de volgende misdrijven heeft u altijd spreekrecht:

• Misdrijven waar een gevangenisstraf op staat van 8 jaar of meer.
• Andere ernstige misdrijven, zoals mishandeling met ernstig letsel tot gevolg, bedreiging en zedendelicten.

Als u het moeilijk vindt om te spreken mag u ook iemand anders vragen om namens u te spreken. Dit kan een familielid of vriend zijn, maar ook een advocaat of medewerker van Slachtofferhulp Nederland.

Minderjarigen

Minderjarigen tussen de 12 en 18 jaar mogen ook gebruik maken van het spreekrecht. Als zij te jong zijn mogen de ouders of de voogd dit doen.

Nabestaanden

Nabestaanden hebben ook spreekrecht. Naast de partner van de overledene mogen drie nabestaanden iets zeggen. Dat kan een kind of ouder zijn, maar ook een ander familielid, zoals een opa, oma, kleinkind, oom of tante.

De schriftelijke slachtofferverklaring

Wilt u niet spreken op de zitting, maar wilt u wel de officier van justitie en rechter informeren over de gevolgen van het misdrijf? Of wilt u iets kwijt over de straf die de verdachte volgens u moet krijgen? Dan mag u ook een zogenaamde schriftelijke slachtofferverklaring opstellen. Dit is een brief die in het strafdossier wordt gevoegd. U kunt bij het opstellen van de brief hulp vragen aan een advocaat of Slachtofferhulp.

De officier van justitie, rechter, advocaat en verdachte kunnen de brief dan lezen. Soms zal de rechter of officier er tijdens de zitting iets uit voorlezen.

Wat is het belang van spreekrecht en de schriftelijke slachtofferverklaring?

Het belang van spreekrecht is voor veel slachtoffers niet te onderschatten. Tijdens een strafproces gaat het veel over de verdachte. Door het spreekrecht wordt u als slachtoffer zichtbaar en krijgt u een stem. Daardoor krijgen de officier van justitie en rechter(s) een goed beeld van u en de impact van het feit. Zij kunnen daar bij de strafeis en in het vonnis rekening mee houden.

Voor veel slachtoffers levert dit vaak een bijdrage aan het herstel van de emotionele schade die door het strafbare feit is veroorzaakt.

Voor verdachten kan het spreekrecht een preventieve werking hebben. Door de confrontatie met u en de gevolgen van zijn gedrag ziet de verdachte soms in dat hij fout is geweest. Dit kan hem afhouden van het plegen van nieuwe strafbare feiten.

Vragen?

Als u de verdachte en de rechter wilt laten weten hoe u het misdrijf hebt beleefd, wat de gevolgen ervan zijn en hoe u denkt over de zaak is het belangrijk om gebruik te maken van uw rechten. Dit kan u helpen bij de verwerking. Daarnaast kan de rechter er rekening mee houden bij het opleggen van de straf en het bepalen van de schadevergoeding. Bereid de schriftelijke slachtofferverklaring of uw spreekrecht dus goed voor, eventueel met hulp van een professional. U kunt hiervoor Slachtofferhulp Nederland inschakelen, maar ook een advocaat.

Wees er daarnaast op voorbereid dat de verdachte en zijn of haar advocaat tijdens spreekrecht of het voorlezen van de slachtofferverklaring aanwezig zijn en (non-verbaal) kunnen reageren op wat u zegt. Bovendien kan er pers bij de zaak aanwezig zijn. Laat u dus vooraf altijd goed voorlichten over wat het spreekrecht exact inhoudt, uw rol en wat u kunt verwachten.