Wie is de moeder?

15 aug 2014 Familierecht Anoeska van Ginderen

N.b. Dit artikel is meer dan een jaar geleden voor het laatst gewijzigd. De informatie kan verouderd zijn.
Technologische ontwikkelingen zorgen er regelmatig voor dat wetgeving achterhaald of slecht toepasbaar is op geschillen die voortvloeien uit nieuwe technieken. Dat is echter niet iets wat in het familierecht dagelijks aan de orde is. Toch was er afgelopen week een opmerkelijk voorbeeld in de media.

Verwisseling embryo's

Diverse media berichtten afgelopen week over een vrouw die bevallen was van een tweeling. De vrouw was zwanger geworden door middel van IVF. De behandeling was uitgevoerd door een Italiaanse vruchtbaarheidskliniek. Helaas had die kliniek een fout gemaakt, doordat zij de embryo's van twee stellen had verwisseld. De twee vrouwen van de stellen hadden vrijwel dezelfde achternamen en waren in dezelfde periode behandeld; zij hadden zelfs naast elkaar in de wachtkamer gezeten. Door de verwisseling was de vrouw bevallen van een tweeling die was ontstaan uit de embryo's van het andere stel. Bij het andere stel was de IVF mislukt. De fout werd na drie maanden zwangerschap ontdekt.

Juridische strijd

De beide stellen zijn vervolgens verwikkeld geraakt in een hevige juridische strijd. Zij wilden allebei graag dat de tweeling aan hen werd toegewezen. Uiteindelijk heeft de rechter bepaald dat de tweeling wordt toegewezen aan het stel waarvan de vrouw de kinderen heeft gebaard. Het mediabericht zette mij aan het denken. Het moet ongelooflijk verdrietig zijn voor het kinderloze stel om te weten dat er wel biologische kinderen zijn, maar die enkel door een menselijke fout nooit je eigen kinderen zullen zijn. Aan de andere kant zou het ook heftig zijn om de vrouw die de kinderen al die maanden heeft gedragen, heeft gevoeld en ter wereld heeft gebracht te veroordelen om de kinderen af te staan. En hoe zou er zijn gereageerd als de zwangere vrouw ervoor had gekozen om de zwangerschap te beëindigen, zodra zij wist dat er sprake was van verwisseling? Vanuit het perspectief van de kinderen: is het misschien juist niet in hun belang om op te groeien bij hun biologische ouders, aan wie zij hun uiterlijk en identiteit ontlenen en waar zij evenzeer gewenst zijn? Voor kinderen en hun ontwikkeling is het immers belangrijk om te weten van wie zij afstammen en wie dus de biologische ouders zijn.

Nederlandse wetgeving

Ook in Nederland zou het uitgangspunt zijn dat de vrouw die de kinderen heeft gebaard de juridische moeder is. De wet is daar kort en krachtig over: moeder van een kind is de vrouw uit wie het kind is geboren of die het kind heeft geadopteerd. Van oudsher is dit ook wel logisch. Bij een 'gewone' zwangerschap is er immers geen twijfel over dat de vrouw die het kind baart ook de biologische moeder is. De wet kent slechts de mogelijkheid van adoptie om een andere vrouw de moeder van een kind te laten worden. Adoptie kan echter alleen als het kind niets meer van zijn oorspronkelijke ouders (in dit geval het stel waarvan de vrouw de tweeling ter wereld had gebracht) te verwachten heeft. Ook in Nederland zouden de biologische ouders in de embryoverwisseling-kwestie dus achter het net vissen. Nu denkt u wellicht dat dit niet zo vaak voor komt en dus dat het sop de kool niet waard is. Een kleine zoekronde op het internet leert echter dat embryoverwisseling wel vaker voorkomt, ook in Nederland. Daarnaast speelt dit dilemma ook bij draagmoederschap, als de draagmoeder het kind niet wil afstaan, terwijl de embryo is ontstaan uit een eicel en zaadcel van de wensouders. Is het dan beter als de wetgeving meer aansluit bij de biologische afstamming? Ook dit kan tot ongewenste uitkomsten leiden, bijvoorbeeld in het geval van eiceldonatie. Het is dus niet eenvoudig om goed in de wet te regelen wie de moeder van een kind behoort te zijn, als het kind is geboren met dank aan de techniek.

Over de blogger
Anoeska van Ginderen

Anoeska is gespecialiseerd in het familierecht. Zij is zowel advocaat als mediator. Haar praktijk bestaat voornamelijk uit echtscheidingen en de verbreking van samenlevingen.

Meer artikelen van Anoeska van Ginderen
Anoeska van Ginderen

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.