Het recht op privacy na overlijden: hoe zit het eigenlijk?

Het beroepsgeheim van de dokter is een belangrijk privacyrecht van de patiënt: het recht om onbevreesd naar een arts te kunnen gaan en alles te kunnen vertellen, zonder angst dat die arts daar met iemand anders over praat. De hoofdregel is dus dat een arts zonder toestemming van de patiënt geen informatie over een patiënt mag verstrekken. Een arts heeft een zwijgplicht, die ruim moet worden uitgelegd.

Beroepsgeheim na overlijden

Reikt het medisch beroepsgeheim ook ‘over het graf heen’? Het antwoord op deze vraag is volmondig ‘ja’: ook na het overlijden moet de arts de privacy van de patiënt respecteren. Nabestaanden hebben geen recht op inzage in het dossier van een overledene. Op deze hoofdregel bestaan drie uitzonderingen:

(1) Inzage met (veronderstelde) toestemming

Een patiënt kan zijn arts toestemming geven om medische informatie vrij te geven aan (een bepaalde) nabestaande(n). Dit komt niet vaak voor, omdat voor het overlijden vaak niet duidelijk is dat dit nodig zal zijn. Als de arts de toestemming veronderstelt, mag hij het beroepsgeheim wel doorbreken. De beoordeling hiervan moet uiterst zorgvuldig gebeuren: als de arts twijfelt mag hij toestemming niet veronderstellen.

(2) Recht op inzage vóór overlijden werkt door na overlijden

Een ouder, voogd of wettelijk vertegenwoordiger van een patiënt die voor het overlijden van de patiënt recht op inzage had in het medisch dossier, heeft dat ook na het overlijden van de patiënt.

(3) Zwaarwegend belang

In zijn arrest van 20 april 2001 heeft de Hoge Raad bepaald dat de geheimhoudingsplicht van een arts kan worden opgeheven als nabestaanden daarbij zwaarwegende belangen hebben.

Voorbeelden

Wel een zwaarwegend belang:

De rechtbank Oost-Nederland oordeelde op 28 maart 2013, over de wijziging van een testament door een demente man, dat een inbreuk op de geheimhoudingsplicht was gerechtvaardigd. De demente man had zijn testament namelijk gewijzigd in het voordeel van één zoon. De overige kinderen wilden bewijzen dat hun vader niet wilsbekwaam was toen hij dat deed. Daarvoor hadden zij het medisch dossier van hun vader nodig. De rechtbank oordeelde dat de medisch adviseur van de nabestaanden het medisch dossier mocht inzien, maar de nabestaanden zelf niet. Daarmee werd de privacy van vader nog enigszins bewaakt.

Geen zwaarwegend belang:

Het Centraal medisch tuchtcollege moest een beslissing nemen over de klacht van een vader over een zorginstelling. De dochter van de man was door zelfdoding overleden. De vader wilde bewijzen dat de psychiater van de zorginstelling waar zijn dochter werd behandeld voor psychische klachten niet goed voor zijn dochter had gezorgd en haar dood daar een gevolg van was. Hij vroeg het dossier van zijn dochter op, maar de zorginstelling weigerde het te verstrekken. Het medisch tuchtcollege gaf aan te begrijpen dat het voor de vader, zonder dossier, moeilijk was om te onderbouwen waarom hij vond dat de psychiater onjuist had gehandeld, maar vond het terecht dat hij het dossier niet kreeg. Het tuchtcollege vond dat de vader dit  door de civiele rechter had moeten laten beoordelen. Het Gerechtshof Den Bosch oordeelde vervolgens dat de vader het dossier terecht niet had ontvangen. Daarmee zou de privacy van zijn dochter geschonden worden. Zij had recht op gesprekken met haar behandelaren, zonder dat haar ouders bekend werden met de inhoud, ook na haar overlijden.

Conclusie

Het beroepsgeheim is een zwaarwegend recht dat niet zomaar doorbroken kan worden. Het eerste voorbeeld illustreert dat als een wilsbekwame patiënt zijn recht op privacy wil waarborgen voor het geval hij dement wordt, hij tijdig stappen moet ondernemen. Fotocredits: Jacob Lund / Fotolia