In de media is vorige week uitvoerig aandacht besteed aan de spraakmakende kwestie van de heer Leo Bonten, die zijn been na amputatie mee naar huis wil nemen om er een lamp van te maken.
Het Universitair Medisch Centrum Rotterdam wist zich in eerste instantie geen raad met het verzoek. Desgevraagd gaf een in lijkbezorgingsrecht gespecialiseerde jurist aan: “De wet is simpel: hij heeft recht op zijn been, want het is zijn eigendom. Ook na de operatie”. Is het zo eenvoudig?
Wat zegt de wet?
In tegenstelling tot de betreffende jurist pretendeer ik geen specialist te zijn op het gebied van lijkbezorgingsrecht, integendeel. Maar mij lijkt de Wet op de lijkbezorging niet van toepassing op lichaamsdelen van levende mensen. Vanuit mijn kennis van het
goederenrecht meen ik wel met zekerheid te kunnen stellen, dat de wet niet simpelweg bepaalt dat het been van Bonten na amputatie zijn eigendom zou zijn en blijven. Die door de jurist gekozen term vind ik niet bepaald gelukkig.
Het Burgerlijk Wetboek bepaalt: “Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben” (artikel 5:1 BW). En zaken zijn volgens de wettelijke omschrijving “voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten” (artikel 3:2 BW). Is een geamputeerd been naar die wettelijke definitie een zaak waar je eigenaar van kunt zijn? Van dieren is sinds 1 januari 2013 met het nieuwe artikel 3:2a BW bepaald, dat zij geen zaak zijn. De wetgever laat zich er echter niet expliciet over uit of het menselijk lichaam als zaak kan worden aangemerkt. Ethische overwegingen lijken zich daartegen te verzetten. Toch wordt algemeen wel aangenomen dat afgescheiden lichaamsmaterialen, zoals tanden maar ook bloed en nieren, zaken zijn. Over de vraag of een lijk een voor eigendom vatbare zaak is, wordt daarentegen heel verschillend gedacht.
Heeft Bonten recht op zijn been na amputatie?
Laat ik benadrukken, dat ik het te gek voor woorden zou vinden als Bonten zijn been na de amputatie niet terug zou krijgen. Wat mij betreft is het recht om lichaamsmaterialen weg te nemen voorbehouden aan de tandenfee, die zich hoort te beperken tot onder een hoofdkussen aangeboden melktandjes en daar netjes een muntstukje voor in de plaats moet leggen. Er is geen rechtsgrond, die rechtvaardigt dat een ziekenhuis zich geamputeerde ledematen toeëigent. Maar de term ‘eigendom’ lijkt mij niet evident van toepassing op het been van Bonten. Ik zou eerder zeggen, dat Bonten voor én na amputatie de enige rechthebbende is op zijn been. Als zijn plan slaagt, wordt hij wel met zekerheid de eigenaar van een buitengewoon bijzondere lamp!
Update maandag 1 september 2014: de heer Bonten heeft uiteindelijk inderdaad van zijn been een lamp laten maken.
Ik (wij) vinden dat een ieder recht heeft over zijn eigen lichaam , ook al mocht het om medische redenen van het lichaam gescheiden worden blijft de persoon in kwestie de persoon wat er mee gaat gebeuren . Men kan kiezen voor medisch onderzoek , of er wordt beslist om het bij de “afval” te doen of de persoon kan vragen om het lichaamsdeel in bezit te houden , en dat is zijn goed recht.
Beste Michel, je hebt helemaal gelijk! Bedankt voor je reactie.
Leuk onderwerp Sylvia! Natuurlijk moet deze man zijn been kunnen gebruiken voor wat hij wil!
Beste Dianne, hartelijk dank voor je reactie. De heer Bonten lijkt veel bijval te krijgen, onder meer ook van de kunstenaar van het museum Body Worlds. Het ziekenhuis weigert daarentegen mee te werken omdat het been na amputatie “medisch afval” zou zijn. Ik verwijs naar het AD: http://www.ad.nl/ad/nl/1038/Rotterdam/article/detail/3669716/2014/06/10/Leo-krijgt-hulp-van-anatoom-bij-maken-beenlamp.dhtml.
Het UMC heeft het licht gezien! Eerder schreef ik een blog over de vraag of de heer Bonten na amputatie rechthebbende is op zijn been. Inmiddels heeft het AD wereldkundig gemaakt, dat de heer Bonten zijn geamputeerde been zal kunnen laten omtoveren tot een lamp ( http://lnkd.in/deDaYFX). Terecht!
Hallo Sylvia,
Toevallig kom ik jouw stuk hier tegen omdat ik bezig ben met een scriptie op dit terrein.
Het meegeven en opeisen van lichaamsmateriaal is een grijs gebied in het recht, en in mijn scriptie probeer ik een onderscheid te maken in verschillende lichaamsmaterialen en daarbij ga ik in op de zeggenschap over dit materiaal.
Maar zeggenschap is naar mijn mening niet hetzelfde als het recht hebben op het materiaal. Ik zou graag uw mening willen over onderstaande vragen:
Wanneer is er volgens u geen recht op lichaamsmateriaal? Maakt het verschil of men dit kan begraven waar men het wil/ gebruiken hoe men het wil? Hoe staat het dan met de volksgezondheid? Wat als er niet goed wordt omgesprongen met het prepareren van het materiaal? Zou het ziekenhuis eisen mogen stellen aan het vervoeren, opslaan en gebruiken van het materiaal door de ‘eigenaar’/degene die het afstaat in kwestie?
Ik ben benieuwd naar uw mening.
Groet,
Mr. R. Dietvorst
Beste Renate,hartelijk dank voor je reactie. Ik stuurde je een e-mailbericht en wens je veel succes toe met je scriptie.