Een onbelemmerde toegang tot de bestuursrechter bij Aarhus-zaken

George Bernard Shaw zei: “I learned long ago, never to wrestle with a pig. You get dirty, and besides, the pig likes it.” Deze uitspraak past goed bij zaak “Stichting Varkens in Nood”. Op 7 december 2020 schreef Boudewijn Baan over deze zaak het blog “Einde personenfuik in het Nederlandse bestuursprocesrecht”. Dit blog is geschreven naar aanleiding van prejudiciële vragen van de rechtbank Limburg in deze zaak aan het Europees Hof van Justitie (HvJ).

De rechtbank Limburg vermoedde dat artikel 6:13 Algemene wet bestuursrecht (Awb) in strijd was met artikel 9 lid 2 Verdrag van Aarhus. Artikel 9 lid 2 Verdrag van Aarhus bevat het recht op toegang tot de rechter in milieuaangelegenheden. Op grond van artikel 6:13 Awb (personenfuik) is een beroep niet-ontvankelijk als geen zienswijze is ingediend tegen een eerder ontwerpbesluit. De conclusie van Advocaat-Generaal Bobek bij het HvJ was dat artikel 6:13 Awb in strijd was met het Verdrag van Aarhus. Het HvJ heeft in de uitspraak van 14 januari 2021 in navolging van de Advocaat Generaal geoordeeld dat artikel 6:13 Awb in strijd is met het Verdrag van Aarhus. De uitspraak van het HvJ heeft verstrekkende gevolgen voor het Nederlandse bestuursprocesrecht.

Wat houdt de personenfuik in? 

Bij besluiten die grote impact op de leefomgeving hebben, wordt de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure (uov) gevolgd. Een voorbeeld is een bestemmingsplan of een omgevingsvergunning strijdig gebruik. Er wordt eerst een ontwerpbesluit ter inzage gelegd, waartegen door een ieder zienswijzen kenbaar kunnen worden gemaakt. Vervolgens kunnen belanghebbenden beroep tegen het besluit instellen bij de bestuursrechter. Maakt u niet of niet tijdig een zienswijze kenbaar en gaat u daarna in beroep, leidt dit tot niet-ontvankelijkverklaring.

Oordeel HvJ over de personenfuik

De Stichting Varkens in Nood had geen zienswijze kenbaar gemaakt tegen het ontwerpbesluit. Volgens het HvJ verzet artikel 9 lid 2 Verdrag van Aarhus zich ertegen dat de ontvankelijkheid van het beroep van het betrokken publiek afhankelijk is gemaakt van deelname aan het besluitvormingsproces. Belangrijk is wel dat dit oordeel alleen geldt voor belanghebbenden en niet voor niet-belanghebbenden. Artikel 6:13 Awb is volgens het HvJ dus in strijd met artikel 9 lid 2 Verdrag van Aarhus.

Van belang is dat de uitspraak van het HvJ alleen op non-gouvernementele organisaties, zoals milieustichtingen, ziet. Of de uitspraak ook geldt voor natuurlijke personen was niet duidelijk, hoewel dit wel logisch leek. Inmiddels heeft de rechtbank Gelderland in twee recente uitspraken, ECLI:NL:RBGEL:2021:935 en ECLI:NL:RBGEL:2021:938, de conclusie van het HvJ doorgetrokken naar alle belanghebbenden bij Aarhus-zaken. Dat betekent dat het niet kenbaar maken van zienswijzen niet in de weg mag staan aan de ontvankelijkheid van het beroep.

Onderdelenfuik

Om het nog ingewikkelder te maken, het bestuursrecht kent naast de personenfuik ook de onderdelenfuik. Deze houdt in dat een belanghebbende alleen die onderdelen van het ontwerpbesluit in beroep kan aanvechten, die in de zienswijze zijn benoemd.

De rechtbank Limburg veegt in bovengenoemde uitspraken ook de onderdelenfuik van tafel. Volgens de rechtbank zouden na de conclusie van het HvJ belanghebbenden die helemaal geen zienswijzen indienen, in een gunstigere positie komen dan belanghebbenden die wel zienswijzen indienen maar niet tegen alle onderdelen van het ontwerpbesluit. Dat wil de rechtbank tegengaan.

Conclusie

Bovengenoemde uitspraken zorgen voor een aardverschuiving in het bestuursprocesrecht in Aarhus-zaken. Belanghebbenden kunnen gebruik maken van hun beroepsrecht, ongeacht of zij niet of slechts ten dele een zienswijze tegen het ontwerpbesluit kenbaar hebben gemaakt. De hamvraag is nu of deze trend zich doorzet in niet Aarhus-zaken. Wij wachten met spanning af.

Vragen? Neem contact op met mij op.

Contact opnemen