Ouderlijk gezag: een aantal feiten en fabels

Als ouder met gezag heb je het recht en de plicht om je kind op te voeden en te verzorgen en daarbij belangrijke beslissingen over je kind te nemen. Wettelijk betekent dit onder andere dat je vrij bent in hoe je je kind opvoedt en hoe je je kind helpt om diens persoonlijkheid te ontwikkelen. Je mag toestemming geven voor medische behandelingen en je kind inschrijven op een school naar keuze.

Als ouders uit elkaar gaan, heeft dit uiteraard gevolgen voor het kind. Maar wat gebeurt er met de rechten en plichten rondom het ouderlijk gezag als ouders uit elkaar gaan? Mag je bijvoorbeeld het ouderlijk gezag van een vader beëindigen? Mag je je kind zomaar meenemen naar het buitenland of naar de andere kant van het land verhuizen? In dit blog sta ik stil bij drie feiten en fabels die ik regelmatig over het ouderlijk gezag hoor.

Ik wil meer weten over familierecht

Feit #1 – Ongetrouwde ouders krijgen automatisch gezag bij erkenning van het kind

Tot 2023 had alleen de moeder automatisch het ouderlijk gezag als de ouders niet getrouwd waren of geen geregistreerd partnerschap hadden. Wanneer beide ouders het gezag wilden uitoefenen, moest de andere ouder het kind eerst erkennen. Daarna moest het gezamenlijk gezag apart worden geregeld via een digitaal verzoek bij de rechtbank. Indien de moeder hier niet aan meewerkte, moest de andere ouder een procedure starten. De vader moest als het ware het ouderlijk gezag ‘eisen’ bij de rechtbank.

Per 1 januari 2023 geldt een nieuwe regeling ten aanzien van het ouderlijk gezag. Erken je ná 1 januari 2023 als ongehuwde of niet-geregistreerde partner een kind, dan ben je automatisch samen met de moeder belast met het gezamenlijk gezag. Er zijn uitzonderingen waarbij de erkenner geen gezamenlijk gezag met de moeder uitoefent, bijvoorbeeld als bij de erkenning samen met de moeder wordt verklaard dat de moeder alleen het gezag uitoefent of als de rechter vervangende toestemming heeft gegeven voor de erkenning.

Feit #2 – Maximaal twee personen kunnen het ouderlijk gezag uitoefenen

Op dit moment geldt in het Nederlandse recht dat maximaal twee personen het ouderlijk gezag kunnen uitoefenen. Dit kan zowel de vader als de moeder zijn of de moeder en een derde persoon, zoals een stiefouder of een meemoeder (duomoeder).

Voor queer-koppels betekent dit dat zij in principe dezelfde rechten en plichten als heteroseksuele koppels hebben als het gaat om het verkrijgen van het ouderlijk gezag. Ook dan geldt dat maximaal twee personen het ouderlijk gezag uitoefenen. Is één van de partners de moeder en is het koppel getrouwd of is sprake van een geregistreerd partnerschap, dan krijgen beide ouders automatisch gezag. Zijn de partners ongehuwd en is geen sprake van geregistreerd partnerschap, dan heeft de moeder automatisch het gezag en moet de partner het kind eerst erkennen. Is sprake van een draagmoeder, dan moet het koppel andere juridische stappen doorlopen om het ouderlijk gezag te krijgen.

Feit #3 – Eenhoofdig gezag wordt zelden toegekend

Mag ik als moeder het ouderlijk gezag van de vader weigeren? Hoe kan ik de vader het ouderlijk gezag ontnemen? Wanneer wordt een kind aan de vader toegewezen? Hoe kan ik eenhoofdig gezag over mijn kind krijgen? Dit zijn voorbeelden van vragen die familierechtadvocaten zo nu en dan krijgen en die te maken hebben met eenhoofdig gezag. Een ouder met eenhoofdig gezag hoeft niet meer met de andere ouder te overleggen over belangrijke beslissingen in het leven van het kind. Deze ouder mag bepalen naar welke school het kind gaat, of het kind een medische behandeling ondergaat en mag onder bepaalde voorwaarden verhuizen naar de andere kant van het land of het buitenland.

Eenhoofdig gezag, en dus het ouderlijk gezag van de andere ouder laten beëindigen, wordt in Nederland in zeldzame gevallen toegekend door de rechter. Het toekennen van eenhoofdig gezag is een laatste middel en de rechtbank is terughoudend om dit besluit te nemen. Rechters houden hierbij het klem of verloren criterium aan. Dreigt het kind klem te komen zitten of verloren te raken, omdat ouders absoluut niet met elkaar kunnen communiceren en niet in staat zijn om afspraken te maken, dan kan de rechtbank in het belang van het kind eenhoofdig gezag toekennen. Daarnaast kunnen situaties zoals mishandeling of bedreiging, een langdurige gevangenisstraf, verblijf in het buitenland en/of verblijf op een onbekende locatie of dreiging van kinderontvoering leiden tot eenhoofdig gezag.

Als de andere ouder het niet eens is met het verzoek om het ouderlijk gezag te wijzigen, dan kan deze ouder verweer voeren bij de rechtbank. In het verweer moet goed worden gemotiveerd waarom het eenhoofdig gezag niet moet worden toegekend. In de meeste gevallen zal de rechtbank eerst hulpverlening inschakelen om verbetering te bewerkstelligen in de communicatie tussen de ouders.

Fabel #1 – Het ouderlijk gezag kan op elk moment vrijwillig worden opgegeven

Het is belangrijk dat ouders zich bewust zijn van de rechten en plichten rondom het ouderlijk gezag. Het ouderlijk gezag is een verantwoordelijkheid die niet zomaar kan worden opgegeven. Afstand doen van het ouderlijk gezag is niet mogelijk, maar het gezag kan wel beëindigd worden in een gedwongen traject waarbij instanties als Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming ingrijpen.

Fabel #2 – Je hoeft niet te betalen voor het kind als je geen ouderlijk gezag hebt

Financiële zaken spelen evengoed een rol in de opvoeding en het welzijn van een kind. Als je het ouderlijk gezag hebt, dan beheer je het vermogen van een kind en moet je de kosten van een kind betalen. Gaan ouders uit elkaar, dan is het net zo belangrijk om goede afspraken te maken over de kosten van het kind en het spaargeld van het kind. Ook als ouder zonder het ouderlijk gezag of als verwekker (biologische ouder) ben je verplicht om kinderalimentatie te betalen.

Daarnaast zijn ouders verplicht om tot het 21ste levensjaar in het levensonderhoud van hun kind te voorzien. Hier vallen bijvoorbeeld de studiekosten onder. Heeft het kind een baan en een eigen inkomen dat hoog genoeg is om de studiekosten te dragen, dan hoeft de ouder niet in dit levensonderhoud te voorzien.

Fabel #3 – Als het kind 12 jaar is mag het zelf beslissen

Vanaf 12 jaar mag mijn kind kiezen! Ondanks dat dit onjuist is, hoor ik deze uitspraak helaas vaak. Pas vanaf het moment dat het kind 18 jaar is, mag het zelf alle beslissingen nemen en is het kind vrij om te gaan en staan waar hij of zij wil. Dit betekent dat kinderen vanaf 18 jaar zelf mogen kiezen bij welke ouder ze willen wonen of beslissen om op zichzelf te gaan wonen. Tot die leeftijd beslissen de gezaghebbende ouders.

Kinderen vanaf 12 jaar worden gehoord door de rechter in procedures over hen. Zij kunnen dan bijvoorbeeld aangeven waarom zij wel of niet bij een ouder willen wonen. De rechter luistert goed naar de mening van het kind, maar het uiteindelijke besluit over het ouderlijk gezag wordt nog steeds genomen door de rechtbank. De rechtbank kan in de beslissing afwijken van wat het kind wil.

Hebben jullie het ouderlijk gezag goed geregeld?

Twijfel je of het ouderlijk gezag goed is geregeld? Of bevind je je in een situatie waarin het ouderlijk gezag niet goed is geregeld? Dan is het belangrijk om actie te ondernemen. Neem contact op met de sectie Familierecht van AK Advocaten. Wij staan voor je klaar en denken graag met je mee.

Vraag een gratis kennismakingsgesprek aan